در سیستم یوگا رژیم غذایی اهمیت ویژه‌ای دارد. می‌گویند ((هرچه را که بخوری بر تو تأثیر می‌گذارد.)) نوع و کیفیت غذا بر شرایط جسمی و روحی فرد اثر می‌گذارد. بنابراین کسی که دارای رژیم غذایی مناسبی نبوده و درک درستی از اصول خوردن نیز ندارد بتدریج از لحاظ جسمی و روحی آسیب می‌بیند و آثار بد عادات نادرست خوردن را در ظاهر، رفتار، افکار و اعمال خود احساس می‌کند. کسی که برای مدتی دارای طرز فکر، عمل و ظاهر مطلوب نباشد طبیعتاً با عواقب ناخوشایندی مواجه می‌شود و مصداق عبارت ((هرچه را که بخوری بر تو تأثیر می‌گذارد)) می‌گردد.
در یوگا، غذاها به سه دسته تقیم می‌شوند: راجاسی، تاماسی، و ساتویک. به توضیحات هر یک از آنها توجه کنید.
راجاسیک
غذای راجاسیک از انواع غذاها تشکیل می‌شود. این نام از عادات غذایی پادشاهان هند گرفته شده است. گفته می‌شود در روی میز شاهانه کمتر از پنجاه و شش نوع غذا سرو نمی‌شد! طبیعی است که در میان این همه غذا برخی سرخ کرده، برخی کبابی و برخی پرچاشنی و ادویه، همراه با شیرینی‌جات و نوشیدنی‌ها بود. غذاهایی از این نوع برای کسانی که تمرین یوگا انجام می‌دهند نامطلوب است زیرا باعث وزن زیاد و چاقی شده و هر بار پس از غذا در فرد احساس "سنگینی" بوجود آورده و موجب خشم و غضب می‌گردد.
تاماسیک
دسته ی دوم خوراکی‌ها تاماسیک است که شامل غذاهای گرم می‌باشد. هر غذایی اعم از گیاهی یا غیرگیاهی، همراه با مقدار زیادی ادویه، نمک، فلفل و چاشنی‌های دیگر نوعی تاماسیک است. این نوع غذا مناسب کسانی است که طبعی خشن دارند و پر سروصدا، دعواگر و کم تحملند. به همین دلیل این نوع غذاها مطلوب نبوده و به تمرین کنندگان یوگا توصیه نمی‌شود.
ساتویک
این نوع غذا با کمترین مقدار ادویه و چاشنی پخته می‌شود و تازه، مطلوب و مغذی است. این غذا برای تمرین کنندگان یوگا بسیار مناسب بوده و به آنها توصیه می‌شود. برطبق قوانین یوگا هیچ غذایی چه گیاهی و چه غیرگیاهی فی نفسه راجاسیک، تاماسیک یا ساتویک نیست
آنچه آن را یکی از این سه نوع می‌کند روش تهیه آن است. این تصور همگانی که غذای غیرگیاهی تاماسیک است و غذای گیاهی ساتویک، یک تصور اشتباه می‌باشد. زیرا سیب زمینی یا کلم را می‌توان به صورت تاماسیک آماده کرد و گوشت قرمز یا جوجه را می‌توان به صورت ساتویک پخت.
نکته دوم در یوگا اینست که غذا را نباید براساس مقدر کالری آن ارزیابی کرد. بلکه کیفیت غذا و شیوه ی خوردن را باید در نظر گرفت. هرچقدر کیفیت غذا بهتر باشد نیرو بخش تر است.
بسیاری بر این تصور اشتباهند که باکاهش خوراک روزانه یا کاهش کالری می‌توانند از وزن اضافی خود بکاهند و باز بسیاری فکر می‌کنند احتمالاً با زیاد غذا خوردن می‌توانند وزن خود را افزایش دهند. این تصورات اشتباه است زیرا افراط در هر دو تأثیر نامطلوبی بر روی انسان می‌گذارد. اصول یوگا درباره ی افراد چاق و لاغر یکسان است. هرکس می‌تواند بدون آنکه تأثیر بدی بر روی سلامت خود ببیند از روش‌های تغذیه در یوگا پیروی کند. پس اصول تغذیه در یوگا چیست؟
رژیم غذایی متعادل
مهمترین اصل در یوگا تغذیه متعال است. هنگامی که چهار مورد زیر در رژیم غذایی روزانه گنجانده شود رژیم غذایی متعادل می‌گردد. این موارد عبارتنداز: سالاد، سبزیجات تازه، میوه‌های تازه و میوه‌های مغزدار خام (پسته، فندق و...) شما چه گیاهخوار باشید و چه نباشید چهار مورد فوق را در غذاهای اصلی روزانه خود بگنجانید
سالاد
همه ی سبزیجاتی که خام خورده می‌شوند مواد تشکیل دهنده ی سالادند. خیار، گوجه فرنگی، هویچ، کاهو، کلم و غیره برای تهیه سالاد استفاده می‌شوند. این میوه‌ها را تکه تکه کرده و با کمی سس می‌توان روزانه به اندازه ی یک کاسه کوچک خورد. زمان مطلوب خوردن سالاد قبل از ناهار و شام است.
سبزیجات تازه
هر سبزی خشک نشده و تغییر شکل نداده‌ای را می‌توان تازه بشمار آورد. سبزی هرچقدر تازه تر باشد بهتر است. سبزیجات تازه چه زیرزمینی یا روزمینی باید روزانه به مقدار مناسب خورده شوند. البته آنها را باید به شیوه ی ساتویک تهیه کرد.
میوه جات تازه
میوه‌ها دارای بیشترین مواد غذایی مغذی برای انسانند. برای بدست آوردن نتیجه بهتر از تمرین یوگا، خوردن میوه جات تازه ضروری است. لازم نیست میوه‌جات گرانقیمت خریداری شود بلکه هر نوع میوه‌ای که بسادگی در دسترس باشد برای این منظور کافیست. این میوه‌ها را می‌توان تک تک و یا مخلوط با انواع دیگر خرید. میوه‌ها فصلی و یا سالیانه‌اند. اکنون پرسش اینست: چقدر میوه کافیست؟ مثلاً روزی یک سیب، یک پرتقال و یک موز برای هر فرد مناسب است. نکته مهم اینست که میوه‌ها را باید به طور منظم خورد تا از سلامتی بهتری برخوردار بود.
میوه‌های مغزدار خام
در سیستم یوگا به خوردن میوه‌هایی که از پوسته‌های سخت بدست می‌آیند توصیه می‌شود. این میوه‌ها عبارتند از بلادُر، پسته، بادام، گردو. مشتی از این مخلوط برای خوراک روزانه کافیست. از آنجا که این نوع میوه‌های خام دارای اثری گرم بر بدن می‌باشند آنها را باید در زمستان مصرف کرد و در تابستان مقادیر کم آن را خورد.
میوه‌های حاصل از پوسته‌های سخت سرشار از پروتئین، مواد معدنی و ویتامین‌ها هستند. بنابراین خوراک صحیح از این میوه‌ها برای تمرین کنندگان یوگا و غیر آن بسیار انرژی بخش و مفید خواهد بود.
مقدار غذا
بیش از 85 درصد از گنجایش معده خود غذا نخورید. به عبارت دیگر پس از غذا همواره مقداری فضا در معده ی خود باقی بگذارید. بیش از حد یا حتی تا حد گنجایش خود غذا نخورید. وقتی کمتر از حد گنجایش غذا خورده شود هضم آن آسانتر شده و بدن می‌تواند بیشترین استفاده را از مواد غذایی خورده شده، ببرد. از سوی دیگر هنگامی که غذا به مقدار زیاد خورده می‌شود و معده کاملاً پر می‌گردد، غذا به خوبی هضم نگشته و بدن بدون استفاده مناسب از مواد خوراکی، وادار به دفع آن می‌گردد. بعلاوه با زیاده روی در خوردن به سیستم شکمی و به طور کلی بر بدن فشار بیش از حد وارد می‌آید و در نتیجه قدرت فیزیکی و فکری بدن کاهش می‌یابد.
پیامد طبیعی زیاده روی در خوردن ، وزن بیش از اندازه و غیرضروری است
شیوه ی خوردن
شیوه ی صحیح خوردن، آرام خوردن و بلعیدن غذا پس از جویدن کامل و خرد کردن آن است. یکی از اشتباهاتی که معمولاً افراد چاق مرتکب می‌شوند اینست که خیلی تند غذا می‌خوردند. ظاهراً آنها که تند غذا می‌خورند عادت می‌کنند که بلعیدن غذا برایشان لذتبخش باشد. در نظر آنان جویدن و قورت دادن کاری کسل کننده است
مطلبی درباره ی یک تگزاسی برایتان نقل می‌کنم که شامش شامل 18 عدد جوجه بود. او بیش از 500 پوند وزن داشت، اما چندان قادر به انجام کاری آن نبود. تصور کنید اگر او با دقت همه جوجه‌ها را می‌جوید باید حداقل شش تا هشت ساعت در روز را، بجز صبحانه، ناهار و اوقات دیگر، برای خوردن شام صرف می‌کرد! در سیستم یوگا به عواقب سوء تند خوردن توجه و بر اهمیت آرام خوردن تأکید شده است.
اما سؤال اینست: چقدر آرام باید غذا خورد؟ سرعت غذا خوردن به نوع غذایی که خورده می‌شود، بستگی دارد برای مثال موز را می‌توان تندتر از سیب خورد. خوردن گوشت قرمز بیش از گوشت ماهی وقت لازم دارد. اما در هر شرایطی توصیه می‌شود تا غذا را آنقدر بجوید که غذا لوله شود و تنها در آن زمان آن را ببلعید.
آرام خوردن فواید بسیاری دارد. با خوردن مقدار کمی غذا فرد احساس رضایت می‌کند. بزاق کاملاً با غذا ترکیب می‌شود و آن را قابل هضم می‌سازد. بدن از غذای خورده شده حداکثر استفاده را کرده و انسان با مقدار اندک غذا سلامتی خود را بهتر حفظ می‌کند.
عامل زمان
حداقل دو ساعت قبل از خواب غذا بخورید. اشتباه معمول اغلب مردم اینست که بلافاصله پس از خوردن غذا بخصوص هنگام شب می‌خوابند. این امر تأثیر بسیار بدی بر روی سلامت بدن می‌گذارد. پس از گذشت چند ساعت از زمان خوردن، غذا به خوبی جذب بدن می‌شود. معده سنگین نیست و هنگامی که شخص به خواب می‌رود خواب راحتی دارد و استراحت می‌کند.
اغلب کسانی که از دردهای معده و روده می‌نالند کسانی هستند که بلافاصله پس از غذا خوردن می‌خوابند. آنها با اینکار فشار زیادی بر روی ماهیچه‌های شکم خود وارد می‌آورند و خواب ناراحتی دارند و اغلب از ناراحتی‌ها و اختلالات در هضم غذا می‌نالند. توجه به زود غذا خوردن این مشکلات را برطرف می‌کند.
مسئله مهم دیگر دفعات خوردن غذاست. توصیه می‌شود در بیست و چهار ساعت چهار وعده غذا خورده شود؛ یعنی: صبحانه در صبح، ناهار در ظهر، عصرانه‌ای هنگام عصر و شام هنگام شب. باتوجه به اصول یوگا هر فرد باید مطابق با میل خود غذا بخورد. جز در موارد خاص چهار وعده خوراک در روز باید جزو عادات زندگی معمولی گردد.
قهوه و چای
اگر قهوه و چای به مقدار زیاد نوشیده شوند برای بدن زیان آورند. مردم امروز در زندگی روزمره ی خود بسیار به چای و قهوه عادت کرده‌اند، به طوری که به آسانی قادر به ترک این عادت نیستند. اما برای حفظ سلامت باید درباره ی آنچه می‌خورند خویشتن دار باشند.
توصیه شده است در بیست و چهار ساعت بیش از دو فنجان چای و قهوه صرف نشود. برای این خویشتن داری دلایل متعددی وجود دارد. این دو نوشیدنی اگر به مقدار زیاد مصرف شوند سبب اضطراب، بی‌خوابی، تنش عصبی و بیماری‌های داخلی دیگر می‌شوند. همچنین اینطور احساس می‌شود که مصرف بی‌رویه ی این نوشیدنی‌ها ظاهر طبیعی پوست را تغییر داده و سبب ایجاد ناصافی‌هایی در پوست صورت می‌شود. بنابراین در مصرف چای و قهوه باید حدی را در نظر بگیرید.
مشروبات الکلی
مشروبات الکلی را دزد ویتامین می‌نامند. مشروبات الکلی مواد غذایی سیستم بدن انسان را می‌دزدند و از بین می‌برند. مخالفت ما با مصرف مشروبات الکلی به دلیل خاصیت مست کنندگی آنها نیست بلکه اگر بی حد مصرف شوند فرد را از لحاظ جسمی و روحی ضعیف می‌کنند.
نیروی مخرب مشروبات الکلی در مشروبات قوی بیشتر و در مشروبات ضعیف کمتر است. اما بدون در نظر گرفتن درصد بالا یا کم الکل در مشروب، اگر نوشیدن آن عادت روزانه گردد. به بدن آسیب فراوانی وارد می‌آید. بنابراین به تمرین کنندگان یوگا توصیه می‌شود از خوردن مشروبات الکلی خودداری کنند.
نخود
نخود یک دانه بسیار مغذی به شمار می‌آید که سرشار از پروتئین، مواد معدنی و ویتامین‌هاست. اگر به طور منظم روزانه مشتی نخود سبز پرورده بخورید برای سلامتی بسیار مفید است. به تمرین کنندگان یوگا توصیه می‌شود اینکار را جزو برنامه روزانه ی خود قرار دهند. نخود سبز را می‌توان به صورت تازه صرف کرد.
نخود رسیده را می‌توان پس از حدود هشت ساعت خیساندن در آب، خورد. نخود سبز بهتر از نخود ساده است. زیرا نخود سبز دارای انرژی بدست آمده ی بیشتری از هوا و نور خورشید است. لازم به ذکر است اگر کسی نتواند میوه ی مغزدار و میوه ی خام را به طور منظم بخورد باید این کمبود را با خوردن نخود سبز جبران کند.
توصیه‌های رژیم غذایی را می‌توان اینگونه جمع بندی کرد:
اصول و یوگی در رژیم غذایی آنقدر ساده است که تمرین کنندگان یوگا (چه گیاهخوار و چه غیر آن) مشکلی در پیروی از آنها ندارند. اگر با دقت از این اصول پیروی شود و اگر فرد خود را عادت دهد بر طبق این توصیه‌ها تغذیه کند باید مطمئن باشد که سالم خواهد ماند. رژیم خوب و متعادل همراه با رعایت بهداشت و تمرین منظم یوگا به حفظ اندام خوب و سلامت فرد کمک می‌کند.
مطالب مفید پیشنهادی:
