طبق علم کهن آیورودا، تمامی عملکردهای بدن بوسیله سه طبع: کافا (موکوس يا بلغم)، واتا (گاز یا باد) و پیتا (اسید یا صفرا) کنترل می‌شوند.
 اولین مرحله ایجاد تعادل در فرد، تنظیم و تعدیل طبع‌ها یا همان 3 دوشا است

هنگامی که درون بدن را، هرچند وقت يكبار، پاکسازی کنیم، مازاد تولیدات متابولیکی این سه  دوشا را دفع می‌کنیم و بدین ترتیب تشکیل و تعادل متناسب آنها را تنظیم می کنیم.

هاتا یوگا به شکل سنتی، شات کارماها یا شش روش پاکسازی بدن را تجویز می‌کند که عبارتند از: نتی، داتی، باستی، نولی، کاپالابهاتی وتراتاکا.

این روش ها بطور انحصاری(جداگانه) تاثیر کمتری دارند، اما در ترکیبات مختلفی که مناسب طبیعت اختلال و نیاز در فرد باشد، ارائه می گردند.

حقیقت این است که بسیاری از روش‌ها وتکنیک‌های پاکسازی بدن، که توسعه یافته و تمرین می شوند، اهمیت عظیم ارتباط سلامتی، با هاتایوگا را نشان می‌دهند.

نتی - NETI
روشی برای پاکسازی مجاری بینی، از همه آلودگي‌ها، از جمله موکوس خشکی است، که درون بینی باقی مانده است.

از ديدگاه دیگر، تمرین نتی، اثر ظریفی روی اعصاب گوناگونی که انتهاي آن‌ها در مجاری بینی، قرار دارد، مانند پياز بويايي وسايراعصاب مجاور، که موجب بي‌حس كردن چشمها، گوشها، بینی و گلو می شوند، دارد.

این روش، اثر آرام کننده‌ای روی مغز دارد و به کاهش و رهایی از بیماریهای مربوط به استرس، مانند میگرن، آسم، افسردگی، سردردهای تنشی، بیخوابی و خستگی، کمک می کند.
می‌دانیم که، تناوب تنفس از دو حفره بینی، اثر متعادل کننده‌ای، روی دو نیمکره مغز دارد.

نتی، اثري مشابه، دارد و موجب هماهنگی و تعادل سیستم عصبی مرکزی، سیستم عصبی کنترل کننده تنفس، گردش خون و دفع، می‌شود. نتی همچنین کارایی لوب های جلویی پياز مغز را که مسئول توانمندی های بیشتر ذهنی است، تقویت می‌کند.

داتی
شامل روشهای پاکسازی و شستشوی معده است.
کنجال، روش پاکسازی معده، از طریق تهوع ارادی، بعد از خوردن شش لیوان آب نمک گرم است.
 کنجال به دفع اسید، گاز و موکوس اضافی، کمک کرده و تمام اندام‌های شکمی را تحريك و فعال مي‌كند. کنجال علائم استرس و تنش را به وسیله تحریک عصب واگ، كه سيستم عصبي پاراسمپاتيك را فعال مي‌كند، از بين مي‌برد و نتيجه، رهايي است.

شانکاپراکشالانا
(Shankhaprakshalana)

 یکی دیگر از تکنیکهای کاربردي داتی، می‌باشد. شانک یعنی "صدف حلزوني" و پراکشالانا، یعنی شستشوی کامل.
 این تمرین به مسیر پیچ در پیچ روده، کمک می‌کند. روش اصولي و ملايم شستشوی کامل مجرای دستگاه گوارش، از دهان تا مقعد است. در این روش 2 لیتر آب نمک مصرف کرده و چند آسانای مخصوص یوگا را تمرین می کنند. در دور بعدی مجدد آب نمک مصرف کرده و چند آسانای مخصوص یوگا را تمرین می کنند. این روال برای چندین بار انجام می شود تا آب نمک مصرف شده از روده ها خارج شود

این روش پاکسازی محدودیت هایی دارد که ضروری است حتما رعایت شود در غیر اینصورت میتواند مشکلات جدی برای سلامتی فرد به همراه داشته باشد

چگونه شانکاپراکشالانا، به رفع استرس کمک می‌کند؟
سم ايجاد شده در سيستم گوارش، استرس هضمي (آما)  توليد مي‌كند، كه در نهايت موجب انواع مختلف اختلالات هاضمه خواهد شد. اين سموم، همراه جريان خون به ساير بخش‌هاي بدن مي‌روند، و خود، موجب استرس و عدم تعادل مي‌شوند.
با پاکسازی سرتاسر لوله گوارش، یکی از دلایل اصلي استرس فيزيكي، عدم تعادل و بيماري را از بين مي‌بريم و سلامت كل بدن را بهبود مي‌بخشيم.

کاپالابهاتی:
کاپالابهاتی ناخالصیهاي ناحیه جلویی مغز را پاک کرده و ذهن را آرام می‌کند. مفيد ترين نتیجه این تمرین، معكوس كردن واكنش‌هاي عصبي است.
 تنفس عادی، تنها بوسیله انقباض فعال عضلات تنفسي، مانند دیافراگم و عضلات بین دنده‌ای خارجي، انجام مي‌شود.
 بازدم به شكل غيرارادي، با پايان غيرفعال انقباض عضلات بين دنده‌اي داخلي، انجام مي‌شود. کاپالابهاتی، اين فرآيند را معكوس می‌کند.
در کاپالابهاتی ، دم غیر فعال و بازدم فعال است، که این پدیده برخلاف جریان حرکت پالس‌هاي عصبی است و موجب تحریک و بيداري مراكز مغزي مي‌شود.

تراتاکا:
تمرکز ذهن، تأثیر نیرومندی بر غده پینه آل و سیستم عصبی سمپاتیک و هيپوتالاموس دارد و از طريق هيپوتالاموس، آگاهی فرد تکمیل می شود زيرا چشم از طریق سیستم عصبی سمپاتیک، مستقیماً به غده پینه آل مربوط می شود
هنگامیکه این مراکز با تمرین تراتاکا تحریک می شوند، ذهن ، آرام و يكنواخت می شود، و از افکار استرس زا و مخرب جلوگیری می شود.

نولی - Nauli
نولی بمعنای "حرکت مداوم" و "چرخش" است. یکی از تمرینات یوگا می باشد که در آن عضلات شکم منقبض شده و به سمت راست و چپ کشیده می شود. در این تمرین معده و روده ها ماساژ داده شده و از ناخالصیهای انباشته شده پاکسازی می شوند
این حرکت یکی از تمرینات پیشرفته در یوگا می باشد که آموختن و تمرین آن نیازمند بهره مند شدن از یک مربی باتجربه در یوگا است

باستی - Basti
تکنیکی برای شستشو و پاکسازی و تقویت روده بزرگ و خنک کردن بدن در یوگا می‌باشد.
در این روش با استفاده از حرکاتی که به ناحیه پایینی شکم داده می شود ، آب از ناحیه ی مقعد به داخل روده بزرگ مکیده می شود. آموختن باستی نیازمند تمرین زیر نظر مربی باتجربه و کارآزموده در یوگا می باشد
در طب آیورودا از این روش برای متعادل کردن دوشاها بسیار استفاده می شود

مطالب مفید پیشنهادی:

• علائم تجمع سموم در بدن
• پاکسازی ذهن با تمرین یوگا
• بهترین زمان برای پاکسازی درونی
• روش هاي سم زدایی از بدن