تیپ های ذهنی و بدنی در یوگا و آیورودا
برای برخوردار شدن از حداکثر نتایج حاصل از تمرینات یوگا در ابتدا لازم است تا نوع تیپ بدنی خود را بهتر بشناسیم. در یوگا 2 سطح تیپ بدنی معرفی شده است با نام " سه گونا " و " سه دوشا "
سه گونا شامل 3 قسمت با نام های : ساتوا (SATTVA) ، راجاس (RAJAS) و تاماس (TAMAS) می باشد که سطحی معنوی را در انسان معرفی می کند و به ما کمک می کند تا ظرفیت خود را برای تمرینات پیشرفته یوگا بشناسیم و سه دوشا نیز شامل 3 قسمت با نام های: واتا ، پیتا و کافا می باشد که سطحی ذهنی – بدنی را در انسان معرفی می کند و به ما کمک می کند تا بتوانیم ذهن و بدن خود را به تعادل برسانیم
شناخت سه گونا و سه دوشا ، هر دو از اهمیت یکسان و مهمی برخوردارند تا بتوانیم ظرفیت طبیعی خود را بشناسیم و هر دو پایه و زیربنای تمرینات یوگا را فراهم می کنند که هم پویایی ویژه ذهنی - بدنی و هم سطح ویژه پیشرفت معنوی را در ما منعکس می نمایند
"گونای ساتوا" به معنای تعادل و "گونای راجاس" به معنای پرخاش و "گونای تاماس" به معنای جبر و سکون نامیده می شوند
طبیعت اصلی ذهن ما ، ساتوا است که روشنی ، صلح و توازون می باشد اما ذهن ، تحت تاثیر عوامل خارجی و محیطی پیرامون ما ، آشفته می گردد و تمرکز خود را از دست می دهد که راجاس نامیده می شود و منجر به آن می شود که فرد برای دریافت شادی ، به جست و جوی خارجی و محیطی بپردازد و چون با یاس و شکست روبرو می شود ، حالت ذهنی او به مرور زمان به سکون طولانی مدت و مقاومت تغییر حالت پیدا می کند که آن را تاماس می نامند که وابستگی و تعلق به جهان خارج حواس و کوری نسبت به دنیای آگاهی درونی است
در شرایط معمولی ، ذهن ما ترکیبی از حالتهای وضوح (ساتوا ) ، هیجان و آشفتگی (راجاس) و کُندی (تاماس) است اما در یوگای سنتی تاکید بسیاری بر توسعه ی ساتوا می باشد که همواره شخص باید در تلاش برای افزایش ساتوا در خود باشد
از نظر سیر بیماری در خود نیز می توانیم سه گونا را به این شکل بیان کنیم:
حالت تاماس همان حالت منفی بیماری است که مایل به اصلاح آن در خود هستیم که بر اثر عمل اشتباه ، باعث ایجاد و ماندن بیماری و مشکلات سلامتی در ما شده است. روشهای درمان و تغییرات گوناگونی که در خود انجام می دهیم تا بیماری را رفع نماییم همان راجاس است و حالت تعادل و رهایی از بیماری نیز ساتوا می باشد
ویژگیهای افراد ساتوایی :
صلح طلب، آرام و متمرکز در ذهن ، داشتن افکار و نیات خوب ، تاکید و عمل اعمال خوب ، با ملاحظه ، دلسوز ، فداکار ، برتر دانستن نیاز دیگران بر نیاز خود ، عشق و ایمان و ایثار و قناعت زیادی دارند
ویژگیهای افراد راجاسیک :
همیشه فعال ، ذهنی آشفته ، همواره در جستجوی آرزوهای خود از یک چیز به چیز دیگری می روند ، رانندگی زیاد ، بلند پرواز و مدعی ، صلح و آرامش درونی کم ، علاقمند به ترویج خود ، مقاومت در برابر مخالفت دیگران ، خشمی در حد تعادل ، در مقابله با موانع ناراحت می شوند
ویژگیهای افراد تاماسیک :
کُندی ذهن ، رنج بردن از حالت سکون و بی حرکتی و بی حالی خود ، کم انگیزه یا بی انگیزه ، سرکوب احساسات ، سریع خشمگین می شوند ، دارای توهم ذهنی ، احساس توانایی کم برای ایجاد تغییر در خود و زندگی خود
هدف اصلی تمرینات یوگا ، کاهش کیفیت راجاس در فرد می باشد که به معنای ایجاد آرامش و صلح در بدن و ذهن فرد است و نیاز است تا از فعالیت بدنی آشفته به حال آرامش برسد. در حقیقت فردی که آسانا تمرین می کند از کیفیت راجاس به کیفیت ساتوا حرکت می کند و در این حالت کیفیت تاماس که کُندی و سکون است را در خود کاهش داده است
متاسفانه در زندگی پیشرفته امروزی ، این مورد برای بسیاری از ما صدق نمی کند . ما به دلیل نوع زندگی نشسته و رژیم غذایی سنگین و سایر فاکتورهای دیگر از تاماس در خود رنج می بریم که موجب بروز انواع چاقی ها و استرس ها و بیماریها در ما می شود.
برای رفع تاماس ، اولین گام مهم ، انجام تمرینات فعال بدنی است و لازمه آن افزایش راجاس در خود می باشد از طریق تمرینهای قوی مانند راه رفتن یا دویدن ، انجام کارهای خدماتی و کمک رسانی به دیگران و همچنین تمرین آساناها. اگر فرد تاماسیک بدون انجام تمرینهای فعال و آساناها شروع به انجام مراقبه نماید به احتمال زیاد به خواب می رود و یا در خود با کُندی و سستی مواجه می شود
افراد ساتوایی معمولا نیازی به تمرینهای زیاد آساناها ندارند زیرا بدن آنها معمولا انعطاف پذیر و فاقد سموم می باشد و ذهن آنها در صلح و آرامش قرار دارد و انرژی پرانا در آنها به راحتی در حرکت است و بدن آنها سبک است اما این افراد بسیار اندک هستند به ویژه در این عصر که عصر راجاس نامیده می شود و غالبا همه ی ما بیش از حد مشغله داریم و تحت تاثیر هیجانات قرار می گیریم
با این وجود افرادی که ذهن شلوغی دارند از بدن خود غافل هستند. ممکن است آنها ساتوا را در ذهن خود توسعه دهند اما هنوز تاماس در بدنشان زیاد باشد و غالبا این افراد گرفتگی زیاد و انعطاف کمی در ناحیه ی گردن و شانه های خود احساس می کنند. این افراد نیاز دارند تا تمرینهای آساناها را به صورت منظم انجام دهند تا تاماس فیزیکی را در بدن خود بشکنند
از آنجایی که هر کدام از ما ، هر سه گونا را در خود داریم ، لازم است تا با تمرینهای یوگا ، تاماس را در خود بشکنیم و خستگی ، کُندی و سموم را در خود از بین ببریم. به عنوان مثال ، تمرین آساناها و پرانایاما در صبحگاهان پس از بیدار شدن از خواب موجب شکستن تاماس در ما می شود و کُندی و سستی صبحگاهی را برطرف می کند
در مرحله ی بعدی لازم است تا راجاس را در خود آرام نماییم. برای این منظور تمرین آرام آساناها همراه با مکث و تجسم و تمرکز به قلب و ذهن ، موجب آرام شدن راجاس در ما می شود. مرحله ی سوم ، تمرین ساتوا می باشد که از طریق تمرین مدیتیشن حاصل می شود
باید به یاد داشته باشیم که همه ی ما دارای جنبه های هر سه گونا در خود می باشیم و هرگز اینگونه نیست که فقط شامل یکی از سه گونا باشیم این یک تصور اشتباه است.
همه ی ما دارای دوره های زمانی صلح آمیز (ساتوایی) ، آشفتگی (راجاسیک) و سستی و کُندی و سکون (تاماسیک) هستیم ولی مهم افزایش کیفیت های ساتوایی و کاهش راجاسیک و تاماسیک در خود است. ما باید از تاماس (پتانسیل نهفته) به راجاس (توسعه فعال) و از راجاس به ساتوا (تسلط کامل) تکامل یابیم
مطالب مفید پیشنهادی :
