طب سنتي و آيورودا
مقاِيسه مبانِي آِيورودا با طب سنتِي اِيران
همان‌طور که مِي‌دانِيم امور طبِيعِيه بخشِي از طب نظرِي است که در برگِيرنده مبانِي طب سنتِي بوده و شامل هفت جزء مِي‌باشد که اولِين جزء آن ارکان است. رکن ِيا عنصر را جسم بسِيطِي گوِيند که به جز خود به چِيز دِيگرِي تجزِيه نمِي‌شود از طرفِ ديگر، ِيکِي از مفاهِيم پاِيه آيورودا فلسفه پانچاماهابوتا ِيا پنج عنصر بزرگ است. اِين پنج عنصر شامل خاک (پرِيتوِي)، آب (جالا)، هوا (واِيو)، آتش (آگنِي) و اتر (آکاش) مِي‌باشد که به جز موارد آخر همان ارکان طب سنتِي اِيران هستند. و همان خواص را دارند. البته نام اِين عناصر حالتِي سمبلِيک دارد.
مزاج يا دوشا
آمِيزش اجراِي ارکان با ِيکدِيگر موجب پِيداِيش کِيفِيتِي مرکب مِي‌شود که آن را مزاج گوِيند. از طرفِي دِيگر در تعرِيف خلط عنوان مِي‌شود که جسمِي سِيال و مرطوب است که غذا در بدن براِي اولِين‌بار به آن تبدِيل مِي‌گردد.
مزاج را مِي‌توان به متعدل و غِيرمعتدل تقسِيم‌بندِي کرد و اخلاط هم شامل صفرا، خون، بلغم و سودا هستند.
در فلسفه آِيورودا با دوشاها ِيا طباِيع روبه‌رو هستِيم. دوشاها نِيروهائِي متافِيزِيکِي هستند که از عناصر پنج‌گانه تشکِيل شده‌اند و در بدن افراد مختلف با نسبت‌هائِي مشخص مسئولِيت اعمال حِياتِي را برعهده دارند.
کافا همان بلغم و سودا مترادف واتا است. پِيتا را مِي‌توان بِينابِين خون و صفرا در نظر گرفت.
اسباب اربعه و ادامه بحث دوشاها
مقوله اسباب چهارگانه به فلسفه ِيونان باستان و ارسطو بر مِي‌گردد که براِي هر پدِيده‌اِي در جهان چهار علت را قائل بود. با اِين فلسفه آِيورودا روِيکردِي دِيگر به اِين موضوع دارد اما اگر براِي دوشاها نِيز سبب مادِي و فاعلِي و صورِي و غائِي در نظر بگِيرِيم متوجه شباهت‌هاِي آنها با اخلاط مِي‌گردِيم. مثلاً سبب مادِي بلغم، غذاهاِي سرد و تر و غلِيظ و لزج و لبنِيات و مِيوه‌ها هستند که همگِي موجب افزاِيش دوشاِي کافا نِيز مِي‌گردند. از سبب‌هاِي غائِي بلغم تغذِيه بعضِي اندام‌ها مثل مغز و نخاع و اعصاب و هم‌چنِين روان شدن و تسهِيل حرکات مفاصل را مِي‌توان نام برد که در مورد دوشاِي کافا نِيز صدق مِي‌کند.
خوردنِي‌ها و آشامِيدنِي‌ها:
در آِيورودا و طب سنتِي جاِيگاهِي وِيژه دارند. علاوه بر اِين‌که هر شخصِي با توجه به مزاج خودش با دوشانِي غالب خود نِياز به ِيک برنامه غذائِي خاص دارند. در طب سنتِي اِيران با دسته‌بندِي متنوع‌ترِي از غذاها روبه‌رو هستِيم و علت آن هم احتمالاً تنوع غذائِي آشکار غذاهاِي اِيرانِي نسبت به اغذِيه هندوستان ِيا کشورهاِي دِيگر دنِيا مِي‌باشد.
خواب و بِيدارِي ِيا نِيدرا:
متأسفانه در زندگِي مدرن به آن توجه نمِي‌شود با اِين حال از دِيدگاه طب سنتِي و آِيورودا طول مدت آن سبکِي ِيا سنگِينِي آن نحوه خوابِيدن کِيفِيت روِياها و جنبه‌هاِي دِيگر خواب همگِي نشان دهنده وضعِيت بدنِي و روحِي فرد مِي‌باشد.
حرکت و سکون (وِياِيام):
در طب سنتِي اِيران چه در درمان بِيمارِي‌ها و چه در حفظ سلامتِي اهمِيت زِيادِي دارد مثلاً افراد با مزاج گرم را از فعالِيت بِيش از حد منع مِي‌کنند در صورتِي‌که حرکت و ورزش براِي افراد با مزاج سرد بسِيار مناسب است. آِيورودا در اِين زمِينه از پِيشِينه چشم‌گِيرِي به نام ِيوگا سود مِي‌برد که دستورات جامعِي در زمِينه درمان بِيمارِي‌ها و حفظ سلامت روحِي و جسمِي به بشرِيت عرضه نموده است.
احتباس و استفراغ در برابر پانچاکارما:
اِين اعمال که جهت رهائِي بدن از مواد زائد انجام مِيشوند در طب سنتِي اِيران و آِيورودا شباهت‌هاِي زِيادِي دارند. پانچاکارما ِيعنِي پنج عمل اصلِي و اِين اعمال شامل وامانا (قِي کردن)، وِيرچانا (اسهال)، واستِي (حقنه)، راکتا مو کشانا (حجامت و فصد) و ناسِيا (استنشاق روغن‌هاِي طبِي) مِيشوند. در طب سنتِي ادرار بول، ادرار عرق، خلط آوردن، لعاب آوردن و جماع نِيز در مجموعه اِين اعمال قرار مِي‌گِيرند. نکته شاِيان توجه تشابه تکنِيکِي اِين اعمال در هر دو سِيستم پزشکِي است. به‌طورِي که در بعضِي موارد حتِي جزئِيات اِين اعمال نِيز کاملاً شبِيه به هم هستند.
نحوهٔ هضم غذا که چه در طب سنتِي و آِيورودا از اهمِيت وِيژه‌اِي برخوردار است در سه مرحله انجام مِي‌شود:
هضم اول ِيا هضم معدِي که به آن جاتار آگنِي مِي‌گوِيند از دهان تا معده به وقوع مِي‌پِيوندد. هضم دوم در کبد انجام مِي‌پذِيرد که به آن بهوتاگنِي مِي‌گوِيند و هضم سوم در عضو ِيا اندام انجام مِي‌شود که به آن داتو آگنِي مِي‌گوِيند.
مزه‌هاِي شش گانه
همان‌طور که ذکر شد هر فردِي در خود نسبت خاصِي از طباِيع ِيا دوشاها را داراست تعادل اِين دوشاها در درجه اول وابسته به طعم و مزهٔ غذاهائِي است که مصرف مِي‌کنِيم اِين مزه‌ها همانند خود دوشاها از عناصر پنجگانهٔ اصلِي تشکِيل شده‌اند و اثرشان روِي ما فراتر از چِيزِي است که روِي زبان حس مِي‌کنِيم.
ـ شِيرِين: عنصر غالب آن خاک و آب بوده، موجب افزاِيش کافا و کاهش پيتا و واتا
ـ ترش: عنصر غالب آن خاک و آتش بوده، موجب افزاِيش کافا و پيتا و کاهش واتا مِي‌گردد.
ـ شور: عنصر غالب آن آتش و آب بوده، پيتا و کافا را افزاِيش داده واتا را کاهش مِي‌دهد.
ـ تلخ: عنصر غالب آن هوا و اتر بوده، واتا را افزاِيش داده پيتا و کافا را کاهش مِي‌دهد.
ـ گس: عنصر غالب آن هوا و خاک بوده، موجب کاهش پيتا و کافا و افزایش واتا می شود
با مرورِي بر متون و نوشته‌هاِي آِيورودِيک و طب سنتي متوجه مِي‌شوِيم كه در هر دو تقريبا به يك ميزان بر تاثير فصول، مکان‌ها و مزاج‌هاِي مختلف به سردِي و گرمِي و تاثير آنها بر مزاج و سلامتي انسان شده است
با توجه به تعرِيف و مفاهِيم پاِيهٔ طب سنتِي و آِيورودا ِيافتن نقاط مشترک بِين اِين دو طب کارِي بسِيار ساده به نظر مِي‌رسد و اِين اِيده را به ذهن شخص مِي‌دهد که اِين دو رِيشه‌اِي مشترک داشته‌اند و ِيا اِين‌که در طول قرون متوالِي از تبادل نظر محققان طب سنتِي اِيرانِي و آِيورودِيک بهرهٔ فراوانِي نصِيب اِين دو علم شده است. امِيدوارِيم که در آِينده شاهد از سرگِيرِي اِين تبادل نظرها و در نهاِيت گامِي بزرگ جهت ارتقاء سلامتِي بشر که هدف همه اِين علوم است باشِيم.
مطالب مفید پیشنهادی:
- نکاتی مهم در مصرف اسموتی ها
- افزایش انرژی با آیورودا
- مدیتیشن بیرون راندن
- تقویت نیروی گوارشی با آگنی سارا
- دمنوش چلتوک برنج
